Ýokanç keselleri merkezleri müdiriýetiniň Gan merkezi
Türkmenistan Sowet Sotsialistik Respublikasynyň halk kommunistiki saglygy goraýyşyň 1937-nji ýylyň aprel aýynyň 25-däki 147-nji buýrugy esasynda Türkmenistan Respublikasynyň gan goýbermek stansiýasy döredildi. Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministirliginiň 1994-nji ýylyň ýanwar aýynyň 18-däki 6-njy buýrugy esasynda Türkmenistan Respublikasynyň gan goýbermek stansiýasyny (Туркменская Республиканская станция переливания крови), Merkezi gan goýberiş stansiýasy (Центральная станция переливания крови ) adyna üýtgedildi we Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministirliginiň 2000-nji ýylyň iýul aýynyň 1-däki 179–njy buýrugyň 1.1 punkty esasynda Gan merkezi adyna üýtgedildi.
Türkmenistanyň Prezidentiniň 2010-njy ýylyň aprel aýynyň 15-däki 11034 belgili karary esasynda Gan merkezi Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrliginiň Ýokanç keselleri merkezleri müdiriýetiniň düzümine girizildi. Türkmenistanyň Saglygy goraýyş we derman senagaty ministrliginiň 2010-njy ýylyň iýun aýynyň 10-daky 220-nji belgili buýrugy esasynda, Gan merkezini edara görnüşli tarap hökmünde ýapylyp, 2010-njy ýylyň sentýabr aýynyň 1-den, Ýokanç keselleri merkezleri müdiriýetiniň Gan merkezi döredildi.
Gan merkeziniň esasy maksady bejeriş-öňüni alyş edaralaryny howpsuz, ýokary hilli gan ýa-da onuň düzüm bölekleri bilen üpjün etmek hem-de bu babatda degişli guramaçylyk-usulyýet işlerini geçirmek, donorçylygy ösdürmek, saglygy goraýyş işgärleriniň hünär derejesini kämilleşdirmek, innowasion tehnologiýalary lukmançylyga ornaşdyrmak, dünýaniň ösen lukmançylygynda gazanan üstünliklerini amaly lukmançylyga ornaşdyrmak ýaly wajyp işler bolup durýar.
Gan merkezi döwrebap, iň kämil enjamlar bilen üpjün edilen. Bu merkezde ýylda 100 müňe golaý donor gan tabşyryp, 50 müň litre golaý gan gaýtadan işlenip, hassahanalary üpjün eder ýaly dürli gan düzümleri taýýarlanylýar. Gan merkezi dünýä meşhur kompaniýalaryň gany we onuň düzüm böleklerini almak, olardan gan önümlerini taýýarlamak, saklamak ýaly işleri howpsuz, ýokary derejede kämil ýerine ýetirmek üçin niýetlenen enjamlaryň onlarçasy bilen üpjin edilen.
Merkezde näsaglary gan hem-de onuň düzümleri bilen üpjün eder ýaly ýokary derejede şert döredilendir.
Ýokanç keselleri merkezleri müdirýeniniň Gan merkezi donorçylyk, kliniki-anyklaýyş, ýerlerde gan alýan, immunoligiýa we ganyň hilini barlaýan, gan we onuň düzümlerini taýýarlaýan we guramaçylyk-usulyýet bölümlerinden durýar.
Merkeziň donorçylyk bölüminde alyp barylýan işleri merkeziň işiniň başlangyjy bolup, donorlar kabul edilýär we olaryň gan tabşyrmaga ukyplylygy kesgitlenilýär. Donorlar ýörite lukmançylyk barlaglardan geçirlýär. Milletine, ýaşaýan ýerine, durmuş ýagdaýyna garamazdan, ýaşy on sekizden altmyşa çenli, gany we onuň düzüm böleklerini tabşyrmaga saglygy boýunça garşy görkezmeleri bolmadyk kämillik ukyby bar bolan adamlar donorlyga kabul edilýär.
Ylmy barlaglaryň we amaly gözegçilikleriň netijesinde 400-450 ml. möçberde yzgiderli gan tabşyrmaklyk diňe adam saglygy üçin zyýansyz we howpsuz bolman, eýsem bedene oňaýly täsir edýär. Gan ýa-da onuň düzüm böleklerini tabşyrmagyň adamyň bedeninde „keselleriň toplanmagynyňˮ öňüni alýar – ýüregiň we damarlaryň berkemegine, ýagny gan basyşynyň sazlaşmagyna, bedendäki gan aýlanşygynyň gowulaşmagyna we trombyň emele gelmeginiň öňüni almaga, atereskleroz, iýmit siňdrişiniň bozulmagynyň, aşgazanasty mäziň işjeňliginiň, bagryň, immun ulgamynyň esasan hem adam bedenindaki madda çalşygynyň kadalaşmagyna, bu bolsa bütin beden agzalarynyň dikelmegine getirýär.
Donorlar öz saglygy üçin howatyr bolman bilerler – gan almagyň ähli amallary bir gezeklik zyýansyzlandyrylan ulgamlaryň ulanylmagy bilen lukmanyň gözegçiliginde ýerine ýetirilýär.
Kliniki-anyklaýyş bölüminde donorlardan alnan gan we onuň düzüm bölekleri dünýä ülňülerine laýyk gelýän usullar boýunça ýokanç keselleriň döredijilerini anyklamak babatynda barlaglar geçirilýär. Gan we onuň düzüm bölekleri barlaglardan doly geçenden soň bejeriş-öňüni alyş edaralaryna talapnamalar boýunça goýberilýär. Şeýle hem bölümde raýatlaryň gan toparynyň, rezus degişliliginiň barlaglary we göwreli zenanlaryň doly we doly däl izoimmun antitelolaryň barlaglary geçirilýar.
Merkeziň ýerlerde gan alýan, immunologiýa we ganyň hilini barlaýan bölüminde donor ganynyň taýýarlanyşy, gandan öndürilýän düzüm bölekleriniň mukdaryna we hiline gözegçilik etmek işleri ylymyň iň soňky ýeten derejelerine esaslanan innowasion tehniýalogiýalarynyň kömegi bilen alnyp barylýar. Şeýle hem bu bölümde ýerlerde gan alýan ýöriteleşdirilen awtoulagda edara-kärhanalara, saglyk öýlerine gidip, donorlardan gan almak işi ýola goýulan.
Merkeziň gan we onuň düzümlerini taýýarlaýan bölüminde donorlardan gan we onuň düzüm bölekleri alynýan iki operasion otaglary bar, otaglarda bir wagtda 14 donordan gan we onuň düzüm böleklerini alyp bolýar. Bölümde enjamly sitaferez usuly bilen “Haemonetiсs МСS” enjamynda trombositleriň konsentraty taýýarlanýar. Öň trombositleriň 1 bejeriş dozasyny (200 ml) 4 donordan taýýarlanýan bolsa, indi bu enjamyň kömegi bilen 1 donordan 1 bejeriş doza (200 ml) taýýarlanylýar. Bu enjamda donorlaryň ganyndan trombositlerini alyp, ganyň galan böleklerini ýene donoryň özüne goýberilýär. Şeýle hem “Haemonetiсs PS” enjamynda aferez usuly bilen bir donordan 1 litre çenli plazma taýýarlanylýar. Merkezde “Makartonik” enjamynda plazmalardaky we “Intercept illuminator” enjamynda trombositleriň konsentratlaryndaky wiruslary inaktewirlemek işleri alnyp barylýar.
Mundan başga-da Gan merkezinde dünýä ülňülerine gabat gelýän gan alynýan leýkositar filtrli gemakonlar ulanylýar. Bu bolsa gan ýa-da onuň düzum bölekleri goýberilende gaýra üzülmeleriň döremezliginiň, wiruslaryň (adamyň T-limfotrop wirusynyň, sitomegalowirusynyň, Epşteýn Bar wirusynyň) we beýleki ýokançlaryň geçmek howpunyň öňüni alýar.
Gany gaýtadan işlemekde Gan merkezinde üstünlikler uludyr, ýagny alnan gemokonserwantly ganlaryň 100% düzüm bölekleri işläp çykarylýar. Gany gaýtadan işleýän otaglarda gany awtomatik usulda bölýän enjam, gany plazma, eritrositar, leýkositar, trombositar agrama bölmäge ukyplydyr.
Mundan başgada merkezde dünýä ülňülerine gabat gelýän gan ýa-da onuň düzüm böleklerini saklamak üçin niýetlenen sowadyjy we doňduryjy enjamlary ýerleşdirilendir.
Bu doňduryjylar – 75oС işläp, bir wagtda 24 doza plazmany çalt doňduryp, onuň düzümindäki ganyň lagtalandyryjy faktorlarynyň doly saklanyp galmaklygyna mümkinçilik berýär. Gan merkezinde ganyň düzüm bölekleri eritrosit agramy, leýkofiltrlenen eritrosit agramy, trombosit we leýkosit agramlary, trombokonsentrat, täze doňdurylan plazma, leýkofiltrlenen täze doňdurylan plazma, wirusinaktiwirlenen plazma, wirusinaktiwirlenen trombokonsentrat, kriopresipitat, natiw konsentrirlenen plazma köp taýýarlanyp, bejeriş-öňüni alyş edaralaryň talabyny doly kanagatlandyrmaga gönükdirilendir.
Gan merkeziniň işgärleri edara-kärhanalarda, saglyk öýlerinde, talyp ýaşlaryň arasynda donorçylygy ösdürmek barada wagyz-nesihat işlerini geçirýärler.
Edaranyň ady: Ýokanç keselleri merkezleri müdiriýetiniň Gan merkezi
Salgysy: 744020, Aşgabat şäheri, «Çoganly» ýaşaýyş toplumy, O.Annaýew köçesi, 79-njy jaý
Telefon belgisi: +993 (12) 73-99-65, +993 (12) 73-99-62
Faks belgisi: +993 (12) 73-99-62
E-poçta salgysy: ganmerk@sanly.tm
Gatnaw ulaglary:
Awtobuslar: 11, 17, 53
Ugur almak üçin bellik: Ýokanç keselleri merkezleri müdiriýeti
Edaranyň kartada ýerleşýän ýeri: Ýandeks Karta
